Obecnie Grażyna Bacewicz stał się tematem cieszącym się dużym zainteresowaniem wielu ludzi na całym świecie. Niezależnie od tego, czy mówimy o Grażyna Bacewicz w kontekście polityki, technologii, historii, czy nawet życia codziennego, nie można zaprzeczyć, że temat ten przykuł uwagę szerokiego grona odbiorców. W tym artykule zamierzamy szczegółowo zbadać i przeanalizować różne aspekty Grażyna Bacewicz, aby zapewnić kompleksowy i szczegółowy pogląd na ten temat. Od jego początków po dzisiejsze znaczenie, poprzez implikacje i możliwy rozwój w przyszłości, ten artykuł ma na celu rzucić światło na Grażyna Bacewicz i zaoferować wzbogacającą perspektywę wszystkim osobom zainteresowanym głębszym zgłębieniem tego fascynującego tematu.
Urodziła się w polsko-litewskiej rodzinie o tradycjach muzycznych. Jej ojciec i dwaj bracia byli również kompozytorami. Ojciec Vincas (Wincenty; 1875−1952) i brat (Vytautas; 1905–1970), używali nazwiska Bacevičius i uważali się za Litwinów. Matka, Maria Modlińska (córka Stanisława i Natalii de domo Zdzitowieckiej, zm. 1958 w Warszawie) była Polką. Pozostała trójka dzieci uważała się za Polaków. Drugim bratem był kompozytor i rektor Akademii Muzycznej w Łodzi Kiejstut Bacewicz. Oprócz braci miała jeszcze siostrę, poetkę i dziennikarkę Wandę. Mężem Grażyny Bacewicz był lekarz internista, profesor Akademii Medycznej w Warszawie – Piotr Andrzej Biernacki (1903–1963). Ich jedynym dzieckiem jest malarka i poetka Alina Biernacka.
Wkrótce zaczęła odnosić sukcesy jako kompozytorka (pierwsze nagrody) i skrzypaczka (w 1935 zdobyła pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego). Występowała w Polsce i za granicą; przed II wojną światową odbyła liczne podróże artystyczne do Francji, Hiszpanii i krajów bałtyckich, a po II wojnie do: Belgii, Czechosłowacji, ZSRR, Rumunii, na Węgry i ponownie do Francji (w 1946 w Paryżu wykonała I Koncert skrzypcowy K. Szymanowskiego pod dyr. P. Kleckiego). Jej grę cechowały: nieskazitelnie czysta intonacja, precyzja rytmiczna oraz wyczucie formy utworu i jego stylu, niezawodna pamięć muzyczna, inteligencja i finezja interpretacji, a także łatwość techniczna. Wykonywała publicznie nie tylko swoje utwory skrzypcowe, ale niekiedy i fortepianowe (m.in. II Sonatę).
W latach 50. rzuciła karierę koncertową i poświęciła się głównie komponowaniu. Przez wiele lat tworzyła w stylu neoklasycznym (najczęściej pojawiał się wtedy w jej twórczości cykl sonatowy), potem przechodziła stopniowo ku muzyce bardziej ekspresyjnej. Przez różnorodną fakturę utworów, klarowność i logikę wypowiedzi zdobyła trwałą pozycję w klasycznym repertuarze koncertowym.
Zajmowała się także pedagogiką: w roku akademickim 1934/35 i 1945/46 wykładała harmonię, kontrapunkt i solfeż oraz prowadziła klasę skrzypiec w konserwatorium w Łodzi, od 1966 aż do śmierci prowadziła klasę kompozycji w PWSM w Warszawie. Brała czynny udział w życiu organizacyjno-muzycznym, m.in. zasiadając w jury polskich i zagranicznych konkursów wykonawczych i kompozytorskich (Poznań, Paryż, Moskwa, Liège, Neapol, Budapeszt). W latach 1955–1957 i 1960–1969 pełniła również funkcję wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich.
Wykształcenie
Początkowo gry na fortepianie i skrzypcach uczył ją ojciec – Vincas Bacevičius (Wincenty Bacewicz). Od 1919 kontynuowała edukację muzyczną w Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi, gdzie kształciła się w zakresie gry na skrzypcach, fortepianie oraz teorii muzyki, chodząc jednocześnie do gimnazjum humanistycznego Janiny Pryssewiczówny.
W 1923 wraz z całą rodziną przeniosła się do Warszawy. Od 1924 uczęszczała do Konserwatorium Warszawskiego. Studiowała kompozycję w klasie Kazimierza Sikorskiego, grę na skrzypcach pod kierunkiem Józefa Jarzębskiego i grę na fortepianie u Józefa Turczyńskiego. Równocześnie podjęła studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim, z których jednak po półtora roku zrezygnowała. Przerwała także dalszą naukę gry na fortepianie. W 1932 ukończyła Konserwatorium, uzyskując dwa dyplomy – z gry na skrzypcach i kompozycji.
W tym samym roku dzięki hojności Ignacego Jana Paderewskiego otrzymała stypendium na studia kompozytorskie w École Normale de Musique w Paryżu, które odbyła w latach 1932–1933 pod kierunkiem Nadii Boulanger. Uczęszczała tam również na prywatne lekcje gry na skrzypcach do André Toureta. Ponownie wyjechała do stolicy Francji w roku 1934, aby kształcić się u węgierskiego skrzypka – Carla Flescha.
Kariera skrzypaczki
Jako solistka zaczęła odnosić sukcesy już w 1935, kiedy otrzymała pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie. W latach 1936–1938 współpracowała z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia, zorganizowaną przez Grzegorza Fitelberga, w której grała partię pierwszych skrzypiec. Praca w orkiestrze dała jej możliwość wzbogacenia wiedzy w zakresie instrumentacji. Przed II wojną światową również wiele koncertowała – często wspólnie z bratem Kiejstutem, znanym pianistą – w wielu krajach, m.in. na Litwie, we Francji i Hiszpanii. Podczas okupacji niemieckiej występowała na koncertach konspiracyjnych i koncertach Rady Głównej Opiekuńczej. Po wojnie kontynuowała działalność koncertową do 1953. Dawała recitale w Belgii, Czechosłowacji, ZSRR, Rumunii, na Węgrzech i we Francji.
Równocześnie w 1945 podjęła pracę w Państwowym Konserwatorium Muzycznym (obecnie: Akademii Muzycznej) w Łodzi, gdzie wykładała przedmioty teoretyczne i prowadziła klasę skrzypiec. W latach 50. poświęciła się prawie wyłącznie kompozycji i nauczaniu. Od 1966 (od 1967 jako profesor zwyczajny) aż do śmierci pracowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, prowadząc klasę kompozycji. Ponadto często brała udział – jako juror – w konkursach skrzypcowych i kompozytorskich, m.in. w Liège, Paryżu, Moskwie, Neapolu, Budapeszcie, Poznaniu i Warszawie.
Grażyna Bacewicz należała do licznej grupy polskich kompozytorów z lat międzywojennych i powojennych tworzących w stylu neoklasycznym. Nigdy natomiast nie ugięła się i nie skomponowała utworu socrealistycznego. Znakomity warsztat zawdzięczała w dużej mierze studiom u Nadii Boulanger, co wykorzystywała umiejętnie w swojej obfitej i różnorodnej twórczości.
Jako wykształcona i koncertująca skrzypaczka szczególną uwagę poświęciła muzyce na skrzypce oraz inne instrumenty smyczkowe. Była autorką siedmiu koncertów skrzypcowych, dwóch koncertów wiolonczelowych i koncertu altówkowego. Napisała także siedem kwartetów smyczkowych, pięć sonat na skrzypce i fortepian oraz dwie sonaty na skrzypce solo.
Przynajmniej niektóre z tych kompozycji, obok kilku innych dzieł kameralnych, a także symfonicznych, konkurują do dzisiaj na estradach koncertowych z pełnym powodzeniem.
Twórczość literacka
Bacewicz pisarstwem zajmowała się w latach 60. Jest autorką powieści kryminalnej pt. Sidła (Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2018), tomiku opowiadań Znak szczególny (Czytelnik, Warszawa 1970; II wyd.: 1974), oraz kilku pozostających w rękopisie powieści i nowel.
1933 I nagroda na konkursie kompozytorskim Towarzystwa „Aide aux femmes de professions libres” w Paryżu za Kwintet Na Instrumenty Dęte
1936 II nagroda na konkursie kompozytorskim Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej za Trio Na Obój, Skrzypce I Wiolonczelę, wyróżnienie za Sinfoniette na orkiestrę smyczkową
1949 II nagroda (pierwszej nie przyznano) na Konkursie Kompozytorskim Im. Fryderyka Chopina, zorganizowanym przez Związek Kompozytorów Polskich w Warszawie za Koncert Fortepianowy
1951 I nagroda na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liège za Kwartet Smyczkowy nr 4
1956 II nagroda na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liège za Kwartet Smyczkowy nr 5
1960 III Lokata podczas Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Muzykę na smyczki, trąbkę i perkusję
1965 Nagroda rządu belgijskiego i złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorów w Brukseli za koncert skrzypcowy nr 7
Z okazji setnej rocznicy urodzin artystki, rok 2009 w polskiej muzyce ogłoszono Rokiem Grażyny Bacewicz, a Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek, na którym umieszczono fotografię artystki.
Obiekty i instytucje noszące imię Grażyny Bacewicz
↑Tadeusz Sobieraj: Orły Niepodległości. Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie w setną rocznicę jego powstania (1912–2012). Ząbki: Apostolicum, 2012, s. 100. ISBN 978-83-7031-808-6.
↑M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 – na wniosek Ministra Kultury i Sztuki – wymieniona jako Bacewiczówna Grażyna.
Stefan Kisielewski: Grażyna Bacewicz i jej czasy, PWM, Kraków 1963.
Ludomira Stawowy: Bacewicz Grażyna. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. T. 1: ab część biograficzna. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1979, s. 100–108. ISBN 83-224-0113-2. OCLC468356768. (pol.).