Haplogrupa w genetyce − grupa podobnych ze względu na wspólne pochodzenie haplotypów, czyli serii alleli genów położonych w specyficznym miejscu na chromosomie.
Badanie występowania haplogrup pozwala na śledzenie migracji populacji. W genetyce człowieka najczęściej bada się haplogrupy chromosomu Y i mitochondrialnego DNA (mtDNA), ponieważ chromosom Y dziedziczony jest tylko w linii ojcowskiej, natomiast mtDNA tylko w linii matczynej. Na tej podstawie wyliczono, kiedy żyli ludzie, od których cała współczesna populacja odziedziczyła chromosom Y i mtDNA.
W pierwszej dekadzie XXI w. szacowano, że Y-chromosomalny Adam żył około 60–140 tys. lat temu, a mitochondrialna Ewa około 140–240 tys. lat temu w Afryce. W roku 2014 opublikowano badania, wg których Y-chromosomalny Adam żył ok. 338 tys. lat temu. Kolejni badacze zakwestionowali jednak te szacunki, wskazując na okres ok. 208 tys. lat temu. Między obiema grupami wywiązała się polemika.
Haplogrupy DNA chromosomu Y
Haplogrupy chromosomu Y są oznaczone literami od A do R. Kolejne podziały oznacza się numerami i małymi literami. Nazwy haplogrup chromosomu Y ustala Konsorcjum Chromosomu Y.
|
Pokrewieństwo ewolucyjne ludzkich haplogrup chromosomu Y | ||||||||||||||||||||||
| Ostatni wspólny przodek chromosomów Y (Y-chromosomalny Adam) | ||||||||||||||||||||||
| | | ||||||||||||||||||||||
| A | BR | |||||||||||||||||||||
| B | CR | |||||||||||||||||||||
| C | DE | F | ||||||||||||||||||||
| D | E | G | H | IJ | K | |||||||||||||||||
| I | J | L | M | NO | P | |||||||||||||||||
| N | O | Q | R | |||||||||||||||||||
| Drzewo ewolucyjne haplogrup DNA chromosomu Y | |||||||||||||||||||||||||||||||
| przodek MRC | |||||||||||||||||||||||||||||||
| A00 | A0'1'2'3'4 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| A0 | A1'2'3'4 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| A1 | A2'3'4 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| A2'3 | A4=BCDEF | ||||||||||||||||||||||||||||||
| A2 | A3 | B | CDEF | ||||||||||||||||||||||||||||
| DE | CF | ||||||||||||||||||||||||||||||
| D | E | C | F | ||||||||||||||||||||||||||||
| GHIJKLT | |||||||||||||||||||||||||||||||
| G | HIJKLT | ||||||||||||||||||||||||||||||
| H | IJKLT | ||||||||||||||||||||||||||||||
| IJ | KLT | ||||||||||||||||||||||||||||||
| I | J | LT | K | ||||||||||||||||||||||||||||
| L | T | MP | X | S | |||||||||||||||||||||||||||
| M | P | NO | |||||||||||||||||||||||||||||
| Q | R | N | O | ||||||||||||||||||||||||||||
Haplogrupy mitochondrialnego DNA
Haplogrupy mitochondrialnego DNA są oznaczone następująco: A, B, C, CZ, D, E, F, G, H, pre-HV, HV, I, J, pre-JT, JT, K, L0, L1, L2, L3, L4, L5, L6, L7, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, UK, V, W, X, Y, i Z.
|
Pokrewieństwo ewolucyjne ludzkich haplogrup mtDNA | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ostatni wspólny przodek mtDNA (Ewa mitochondrialna) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| L0 | L1 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| L2 | L3 | L4 | L5 | L6 | L7 | |||||||||||||||||||||||||||
| M | N | |||||||||||||||||||||||||||||||
| CZ | D | E | G | Q | A | I | O | R | S | W | X | Y | ||||||||||||||||||||
| C | Z | B | F | pre-HV | pre-JT | P | UK | |||||||||||||||||||||||||
| HV | JT | U | K | |||||||||||||||||||||||||||||
| H | V | J | T | |||||||||||||||||||||||||||||
Porównanie
Porównując geograficzną dystrybucję SNP DNA mitochondrialnego i chromosomu Y określono, że tempo mutacji mtDNA było 10-20 razy większe. Świadczy to o zjawisku poligynii, większej śmiertelności wśród mężczyzn, większej tendencji do migracji kobiet (Seielstad i inni, 1998).
Przypisy
- ↑ Fernando L. Mendez i inni, An African American paternal lineage adds an extremely ancient root to the human Y chromosome phylogenetic tree, „American Journal of Human Genetics”, 92 (3), 2013, s. 454–459, DOI: 10.1016/j.ajhg.2013.02.002, PMID: 23453668, PMCID: PMC3591855.
- ↑ Eran Elhaik i inni, The 'extremely ancient' chromosome that isn't: a forensic bioinformatic investigation of Albert Perry's X-degenerate portion of the Y chromosome, „European journal of human genetics: EJHG”, 22 (9), 2014, s. 1111–1116, DOI: 10.1038/ejhg.2013.303, PMID: 24448544, PMCID: PMC4135414.
- ↑ Fernando L. Mendez i inni, Reply to 'The 'extremely ancient' chromosome that isn't' by Elhaik et al, „European journal of human genetics: EJHG”, 23 (5), 2015, s. 564–567, DOI: 10.1038/ejhg.2014.148, PMID: 25315660, PMCID: PMC4402626.
- ↑ Eran Elhaik i inni, Reply to Mendez et al: the 'extremely ancient' chromosome that still isn't, „European journal of human genetics: EJHG”, 23 (5), 2015, s. 567–568, DOI: 10.1038/ejhg.2014.227, PMID: 25315661, PMCID: PMC4402642.
- ↑ Y Chromosome Consortium (ang.)
- ↑ Justyna Sosna, Ewolucja genomu człowieka (praca licencjacka) , Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego, 2005, s. 54 .
Bibliografia
- Y Chromosome Consortium, A nomenclature system for the tree of human Y-chromosomal binary haplogroups, „Genome Research”, 12 (2), 2002, s. 339–348, DOI: 10.1101/gr.217602, PMID: 11827954, PMCID: PMC155271.
- M. Ingman i inni, Mitochondrial genome variation and the origin of modern humans, „Nature”, 408 (6813), 2000, s. 708–713, DOI: 10.1038/35047064, PMID: 11130070.
Linki zewnętrzne
- Drzewo haplogrup ludzkiego chromosomu Y na stronie International Society of Genetic Genealogy ISGG.
- Procentowa dystrybucja haplogrup ludzkiego chromosomu Y w Europie i na Bliskim Wschodzie (tabele i mapa z wykresami kołowymi) (ang.)