W tym artykule zbadamy wpływ Kolej linowa na współczesne społeczeństwo. Kolej linowa przykuł uwagę zarówno ekspertów, jak i fanów, wywołując intensywną debatę na temat jego znaczenia i konsekwencji. Z biegiem lat Kolej linowa przeszedł znaczącą zmianę, stając się tematem ogólnego zainteresowania, który wpływa na różne aspekty codziennego życia. Od jego pochodzenia po wpływ na współczesną kulturę, w tym artykule przyjrzymy się bliżej roli, jaką Kolej linowa odgrywa w dzisiejszym społeczeństwie i jak ukształtował on nasz świat w nieoczekiwany sposób.
Kolej linowa – zespół powiązanych technicznie i technologicznie obiektów budowlanych i urządzeń służących do przewozu osób w pojazdach przemieszczających się po torze linowym przebiegającym ponad terenem.
Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem obiekty budowlane kolei linowych stanowią:
budynki stacji,
podpory trasowe,
fundamenty:
układów napędowych, przewojowych i napinających,
podpór trasowych.
Najstarsze koleje linowe
Pierwsze znane rysunki przedstawiające transport linowy pochodzą z Europy oraz Chin i są datowane na XV wiek.
W 1644 w Gdańsku użyto po raz pierwszy kolei linowej o wielu podporach. Był to linowy przenośnik kubełkowy konstrukcji Adama Wijbego, użyty przy budowie Bastionu Wiebego.
Początkowo stosowano liny wykonane z włókien roślinnych. Były to konopie i sizal, czasami również liany. Przełomem było wynalezienie w 1834 lin splatanych z drutówstalowych.
Koleje linowe na świecie
Pierwsza nowożytna kolej linowa do przewozu ludzi powstała w 1866 w Schaffhausen w Szwajcarii. Służyła ona do kontroli urządzeń zapory na Renie. Pierwsza kolej linowo-terenowa została uruchomiona w 1867 w Lyonie we Francji i była napędzana silnikiem parowym.
Ważnym wydarzeniem było również skonstruowanie w 1872 przez inż. Adolfa Bleicherta wspólnie z inż. Theodorem Otto w Saksonii kolei linowej przeznaczonej dla fabryki parafiny.
Pierwszą górską osobową kolej linową oddano do użytku w 1908. Była to kolej na Wetterhorn w Szwajcarii. W tym samym roku, w uzdrowisku Schollach w Niemczech, uruchomiono pierwszy wyciąg narciarski, zbliżony do późniejszych wyciągów talerzykowych. Pierwszy wyciąg saniowy powstał w 1924, w Szwajcarii, w Crans-Montana.
Kolejne rodzaje kolei i wyciągów pojawiły się w latach 30. XX wieku. Wyciąg orczykowy był patentem szwajcarsko-niemieckim z 1934 autorstwa inż. Constama i firmy Bleichert z Lipska. Pierwszy tego rodzaju wyciąg został uruchomiony 24 listopada 1934 w Davos w Szwajcarii. Wyciąg talerzykowy wynalazł w 1935 Jean Pomagalski – francuski inżynier i mechanik polskiego pochodzenia. Prototyp został zastosowany na stoku l'Eclose w ośrodku narciarskim L’Alpe d’Huez we Francji.
Pierwsza osobowa kolej linowa na ziemiach polskich (wówczas pod zaborami) powstała we Lwowie i funkcjonowała od 2 lipca do 15 października 1894 na terenie Wystawy Krajowej, w trakcie której prezentowano osiągnięcia gospodarcze i kulturalne Galicji oraz dzieła sztuki i kultury narodu polskiego.
W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nastąpił dalszy rozwój kolei linowych. Już w latach 50. oddano do użytku pierwszą w Polsce kolej gondolową – na Szyndzielnię (1953) oraz pierwszą kolej krzesełkową – na Skrzyczne (1958).
Po 1989 nastąpił intensywny rozwój ośrodków narciarskich, w ramach których budowano liczne koleje linowe. W 2010 funkcjonowały w Polsce:
1 kolej kabinowa,
3 koleje gondolowe,
3 koleje linowo-terenowe,
66 kolei krzesełkowych,
ok. 420 wyciągów narciarskich.
W górach funkcjonują m.in. następujące koleje (w przypadku kolei krzesełkowych podano najstarsze, powstałe przed 1992):
Najstarszą koleją linową w Polsce poza obszarami górskimi była kolej linowa „Elka”, działająca od 1967 r. w Parku Śląskim w Chorzowie (po przerwie w latach 2007-2013 została wybudowana od nowa). Poza obszarami górskimi funkcjonują również jedna kolej gondolowa - „Polinka” we Wrocławiu oraz jedna kolej linowo-terenowa - „Kamienna Góra” w Gdyni.
O ile liczba kolei osobowych w Polsce systematycznie wzrasta, o tyle koleje towarowe zanikają, wypierane przez inne formy transportu.
Kilkukilometrowej długości kolej towarowa, zbudowana w czasie II wojny światowej na Pogórzu Śląskim, służyła do transportu wagonikami materiału z kamieniołomu na zboczach Tułu do cementowni w Goleszowie. Funkcjonowała ona do lat 70. XX w.
W 2018 roku w Polsce funkcjonowała tylko jedna (ostatnia) towarowa kolej linowa Janikowo – Piechcin w Janikowskich Zakładach Sodowych.
↑ abcRozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 1998 r. nr 151, poz. 987, Dział VIII, Rozdział 2).
↑ abMarek Baran: Koleje linowe i wyciągi narciarskie w Polsce. Historia i dzień dzisiejszy. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2010, s. 11. ISBN 978-83-7729-036-1.
↑Marek Baran: Koleje linowe i wyciągi narciarskie w Polsce. Historia i dzień dzisiejszy. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2010, s. 12. ISBN 978-83-7729-036-1.
↑ abMarek Baran: Koleje linowe i wyciągi narciarskie w Polsce. Historia i dzień dzisiejszy. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2010, s. 13. ISBN 978-83-7729-036-1.
↑Marek Baran: Koleje linowe i wyciągi narciarskie w Polsce. Historia i dzień dzisiejszy. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2010, s. 14-15. ISBN 978-83-7729-036-1.
↑Marek Baran: Koleje linowe i wyciągi narciarskie w Polsce. Historia i dzień dzisiejszy. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2010, s. 15. ISBN 978-83-7729-036-1.
↑Mirosław Barański: Beskid Śląski. Przewodnik. Wyd. II. Pruszków: Oficyna Wydawnicza REWASZ, 2019, s. 322. ISBN 978-83-8122-015-6.
Bibliografia
Marek Baran: Koleje linowe i wyciągi narciarskie w Polsce. Historia i dzień dzisiejszy. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2010. ISBN 978-83-7729-036-1.brak strony w książce
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 1998 r. nr 151, poz. 987, Dział VIII, Rozdział 2)