 Portret (ok. 1830) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Uczelnia | |
| Stanowisko | |
Macedonio Melloni (ur. 11 kwietnia 1798 w Parmie, zm. 11 sierpnia 1854 w Portici) – włoski fizyk, profesor Uniwersytetu w Parmie, pionier w dziedzinie badań promieniowania cieplnego (wł. calorico raggiante), twórca pierwszych przyrządów umożliwiających pomiary w długofalowym zakresie widma (w tym IR), oparte na zjawisku termoelektrycznym, odznaczony w roku 1834 Medalem Rumforda.
Życiorys
Urodził się w Parmie. Po studiach w Politechnice Paryskiej wrócił do rodzinnego miasta, gdzie w roku 1824 został mianowany profesorem fizyki w Università degli Studi di Parma.
Jako przeciwnik absolutyzmu uczestniczył w ruchach powstańczych (zob. Giuseppe Mazzini, Giuseppe Garibaldi, Młode Włochy, Risorgimento, Karbonariusze), wskutek czego został w roku 1831 (lub 1830) zmuszony do ucieczki do Francji, gdzie mieszkał do roku 1839 bez stałego stanowiska. Prowadził badania w Uniwersytecie Montpellier oraz w Genewie.
Uzyskane wyniki były podstawą przyznania mu przez Royal Society w roku 1834 Medalu Rumforda (na wniosek Faradaya). W następnym roku komisja, w której skład wchodzili François Arago, Jean-Baptiste Biot i Siméon Denis Poisson, przyznała mu tytuł członka korespondenta Instytutu Francji. W roku 1839 został członkiem zagranicznym Royal Society.
W tymże roku Alexander von Humboldt, przyjaciel Melloniego i wybitny geolog, zaproponował na dworze Burbonów jego kandydaturę na dyrektora organizowanego wówczas obserwatorium Wezuwiusza (Osservatorio Vesuviano). Kandydatura została zaakceptowana przez Ferdynanda II. Melloni wrócił do Włoch i zamieszkał w Neapolu. Kierował „Konserwatorium Sztuk i Rzemiosł” oraz Osservatorio Vesuviano do roku 1848 (formalnie do 6 listopada 1849). W tym roku za udział w ruchu liberalnym został pozbawiony wszystkich funkcji publicznych. W uznaniu osiągnięć naukowych przebywał na „wygnaniu” w Villa Moretta w Portici, gdzie kontynuował badania właściwości promieniowania cieplnego.
Zmarł na cholerę w Portici w wieku 56 lat.
Zakres badań
Badania promieniowania cieplnego, wykonane przez Melloniego, poprzedzały o ponad 20 lat sformułowanie przez Kirchoffa jego prawa promieniowania, według którego zdolność emisyjna ciała doskonale czarnego zależy w stanie równowagi wyłącznie od jego temperatury (pojęcie ciała doskonale czarnego Kirchhoff wprowadził w roku 1862). Poprzednikami Melloniego, z których osiągnięć korzystał, byli m.in. Carl Scheele, Pierre Prévost, John Leslie (zob. chronologia termodynamiki) oraz Thomas Johann Seebeck – odkrywca zjawiska termoelektrycznego, zjawiska Seebecka (podstawa działania termopar) i Johann Schweigger (1779–1857) – wynalazca miernika prądu stałego, nazwanego na cześć Luigi Galvaniego galwanometrem. W czasie pobytu w Paryżu jego współpracownikiem był inny włoski fizyk, Leopoldo Nobili (1784–1835), wynalazca nowego typu galwanometru.
Badania właściwości promieniowania cieplnego Melloni wykonywał, korzystając z zaprojektowanego przez siebie zestawu pomiarowego, przypominającego współczesne urządzenie nazywane „ławą optyczną”. Na metrowej długości szynie mosiężnej umieszczał źródło promieniowania, detektor i ok. 50 innych elementów, np. płytki z materiałów, dla których określał parametry przewodzenia i odbicia promieni cieplnych.
Publikacje
Wśród licznych publikacji Melloniego znajdują się m.in. pozycje dostępne w Internet Archive:
- Mémoire sur la transmission libre de la chaleur rayonnante par différens corps solides et liquides présenté à l'Académie des Sciences le 4 fevrier 1833 par M. Melloni
- Parere de' socii M. Melloni e F. de Luca intorno alla memoria del loro collega sig. E. Capocci presentata all'Accademia il dì 23 aprile 1844, sotto il titolo Su di un nuovo cromatico nella luce crepuscolare,
- Cenni storici ed analitici sulle correnti elettriche indotte dal magnetismo terrestre letti alla R. Accademia delle scienze, nella tornata del 3 giugno 1845 Macedonio Melloni,
- Memoria sull'abbassamento di temperatura prodotto alla superficie terrestre durante le notti placide e serene e sui fenomeni che ne risultano nelle basse regioni dell'atmosfera letta alla r. Accademia delle scienze di Napoli nelle tornate de' 23 febbraio, 9 e 16 marzo 1847 dal suo socio ordinario Macedonio Melloni,
Upamiętnienie
Naukowy dorobek Macedonio Melloniego jest tematem wielu artykułów i omawiany w przeglądowych opracowaniach książkowych, np.:
- Luigi Pinto, Della vita e delle opere di Macedonio Melloni, 1872
- Maria Francesca Bonetti, Monica Maffioli, Fratelli Alinari spa, 2003 – 276L’Italia d’argento: 1839–1859: storia del dagherrotipo in Italia, 2003
- F. Melchiorri, Y. Rephaeli, Background Microwave Radiation and Intracluster Cosmology, 2006
- Catherine Curzon, The Scientific Life of Macedonio Melloni.
Imię Meloniego nosi Istituto Tecnico Economico Statale, I.T.E. w Parmie i Szpital w Mediolanie, położony przy Via Macedonio Melloni 52. Nazwę Via Macedonio Melloni nadano również jednej z ulic w Parmie. Kolekcja jego wynalazków jest przechowywana i udostępniana przez Università degli Studi di Parma.
Nieustannie wznawiane są książki autorstwa Melloniego. W roku 2012 ukazała się np. książka Considerazioni Ed Esperienze Intorno Al Magnetismo Delle Rocce: Memoria I, Sulla Polarit Magnetica Delle Lare E Rocce Affini, reprodukcja wersji wydanej przed rokiem 1923 (w roku 2009 udostępniono wersję cyfrową wydania z roku 1853).
Przypisy
- ↑ a b c d e f Macedonio Melloni. Strona internetowa Osservatorio Vesuviano . Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia. . (wł.).
- ↑ a b La storia dell'Università di Parma. Strona internetowa Università Degli Studi di Parma . unipr.it. . . (wł.).
- ↑ a b c d e Macedonio Melloni. Notable Names Database . Soylent Communications. . (ang.).
- ↑ a b Jed Z. Buchwald: Melloni, Macedonio. Complete Dictionary of Scientific Biography . Encyclopedia.com, 2008. . (ang.).
- ↑ a b c d Mellóni, Macedonio. Enciclopedie on line . treccani.it. .
- ↑ a b c Storia dell'Osservatorio Vesuviano. Strona internetowa Osservatorio Vesuviano . Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia. . (wł.).
- ↑ a b James David Forbes: Macedonio Melloni; Transmission and Refraction of Heat. A Review of the Progress of Mathematical and Physical Science (1858) . todayinsci.com. . (ang.).
- ↑ An Experimental Inquiry Into the Nature and Propagation of Heat; Leslie's cube
- ↑ Jed Z. Buchwald: Nobili, Leopoldo. Complete Dictionary of Scientific Biography . encyclopedia.com, 2008. . (ang.).
- ↑ Autor (autorzy) nieznany. Biografia di Leopoldo Nobili. „Il Cimento”. 2 (1), s. 277–283, 1844. DOI: 10.1007/BF02584385. ISSN 1827-5672. (ang.).
- ↑ Astatic Galvanometer. Strona internetowa Kenyon College (Department of Physics) . physics.kenyon.edu. . (ang.).
- ↑ ława optyczna, Encyklopedia PWN .
- ↑ Banco di Melloni. www.phys.uniroma1.it . Università degli Studi di Roma. . (wł.). (Lampada di Locatelli., Spirale di platino., Lamine di rame.)
- ↑ Macedonio Melloni e lo studio della radiazione infrarossa. www.phys.uniroma1.it . Università degli Studi di Roma. . (wł.).
- ↑ Silvia Trapanese: Gli esperimenti di Macedonio Melloni. Strona internetowa 'Museo del Dipartimento di Fisica Università „La Sapienza” Roma ' . phys.uniroma1.it. . (wł.).
- ↑ Search Results for: Macedonio Melloni. Internet Archive . . (ang.).
- ↑ Search dla 'Macedonio+Melloni'. books.google . .
- ↑ Catherine Curzon: The Scientific Life of Macedonio Melloni. A Covent Garden Gilflurt's Guide to Life . madamegilflurt.com. . (ang.).
- ↑ Istituto Tecnico Economico Statale. Strona internetowa ITE . . . (wł.).
- ↑ Azienda Ospedaliera Fatebenefratelli e Oftalmico - Milano. Strona internetowa szpitala . fbfmilano.com. . (wł.).
- ↑ Technical museum M. Melloni. stay.com. . . (ang.).
- ↑ Considerazioni Ed Esperienze Intorno Al Magnetismo Delle Rocce: Memoria I, Sulla Polarit Magnetica Delle Lare E Rocce Affini (Italian Edition). Strona internetowa abebooks.com . . (ang.).
- ↑ Macedonio Melloni: Considerazioni ed esperienze intorno al magnetismo delle rocce: Memoria I, sulla polarità magnetica delle lare e rocce affini. Bawarska Biblioteka Państwowa, 1853.
Linki zewnętrzne
- Melloni, Macedonio, 1798-1854 From Library of Congress Name
- Raconte-moi la radio; Les piles thermo-électriques
