W dzisiejszym artykule poruszymy temat niezwykle istotny i interesujący dla szerokiego grona odbiorców. Skrótowiec to podstawowy punkt wyjścia do zrozumienia wagi tego tematu dzisiaj. W tym artykule zbadamy różne aspekty związane z Skrótowiec, analizując jego wpływ w różnych obszarach i jego znaczenie we współczesnym społeczeństwie. Ponadto przedstawimy szereg refleksji i rekomendacji, które pozwolą naszym czytelnikom głębiej zagłębić się w ten temat i zrozumieć jego znaczenie w szerszym kontekście. Dołącz do nas w tej informacyjnej i refleksyjnej podróży po Skrótowiec!
Skrótowiec, akronim (stgr.ἄκροςákros „skrajny” + ὄνομαónoma „imię, nazwa”) – słowo utworzone przez skrócenie wyrażenia składającego się z dwóch lub więcej słów. Istnieje także niewielka grupa skrótowców powstałych ze skrócenia jednego słowa. W ujęciu słowotwórczym skrótowce to specyficzna klasa derywatów (wyrazów pochodnych). Derywaty te funkcjonują zarówno w języku mówionym, jak i w postaci pisanej, co odróżnia je od skrótów właściwych, będących jedynie konwencjonalnym sposobem zapisu wyrazów. Skrótowce bywają popularnie utożsamiane ze skrótami, choć według terminologii językoznawczej pojęcia te nie są tożsame. Akronimy bywają traktowane jako specyficzny rodzaj skrótów.
Skrótowce wykazują często właściwości odmienne od reszty słownictwa; wiele z nich ma na przykład akcentoksytoniczny (akcent końcowy, na ostatniej sylabie), np. AWS (Akcja Wyborcza Solidarność) /awues/, BBC (British Broadcasting Corporation) /bibis-i/.
Skrótowce w języku polskim
Klasyfikacja skrótowców
Pierwsze próby stworzenia taksonomii skrótowców podjęli jeszcze przed II wojną światową Jan Otrębski i Henryk Ułaszyn; wyodrębnili oni wówczas cztery klasy. Jednak najbardziej znany jest podział rozpowszechniony przez Słownik poprawnej polszczyzny i Słownik ortograficzny języka polskiego pod redakcją Mieczysława Szymczaka.
Skrótowce literowe
Skrótowce literowe składają się z pierwszych liter wyrazów skracanego wyrażenia, przy czym każda z tych liter wymawiana jest osobno, np.:
Zapisuje się je bez kropek po każdej literze. Przy odczytywaniu skrótowców literowych akcentuje się ostatnią sylabę, np. /pe-zet-u/.
Skrótowce głoskowe
Skrótowce głoskowe (głoskowce) składają się, tak jak literowce, z pierwszych liter skracanego wyrażenia, jednak litery te wymawiane są tu łącznie, jako suma głosek. Obejmują większość skrótowców zawierających jedną lub więcej niż jedną samogłoskę, np.:
Przy odczytywaniu głoskowców akcentuje się przedostatnią sylabę, np. /obop/.
Skrótowce grupowe
Skrótowce grupowe (grupowce, sylabowce, zgłoskowce) składają się z grupy głosek (najczęściej pierwszych sylab), którymi rozpoczynają się słowa skracanego wyrażenia, i wymawiane są jako suma połączonych głosek (sylab). Do tej kategorii zaliczane są też skrótowce utworzone z połączenia sylab tego samego wyrazu (najczęściej pierwszej i ostatniej). Wielką literą pisana jest najczęściej tylko pierwsza litera skrótowca, np.:
Skrótowce mieszane (kombinowane) mają niejednorodną strukturę, są kombinacjami dwóch lub nawet trzech wymienionych powyżej typów, w związku z czym wyróżnia się wśród nich:
Skrótowce złożeniowe (w tym złożone z obcych elementów) to takie, w których skład wchodzi cały wyraz określany i część wyrazu określającego, np.:
Investbank – bank inwestycyjny /investbank/
Amerbank – bank amerykański /amerbank/.
Skrótowce angielskie w języku polskim
Wymawianie głoskowe skrótowców jest charakterystyczne dla języka polskiego, natomiast w innych językach mogą obowiązywać odmienne reguły. Na przykład w języku angielskim krótsze skrótowce wymawiane są literowo. W związku z tymi różnicami wiele literowców angielskich jest w języku polskim wymawianych głoskowo, np.:
CMYK – Cyan Magenta Yellow Black: pol. /cmyk/, ang. /si-em-waɪ-ˈkeɪ/
HIV – human immunodeficiency virus: pol. /hiw/, ang. /eɪtʃ-aɪ-ˈvi/
UFO – unidentified flying object: pol. /ufo/, ang. /ju-ef-ˈəʊ/
VIP – very important person: pol. /wip/, ang. /vi-aɪ-ˈpi/.
Wymawianie literowe dotyczy w angielskim skrótowców dwu-, trój- i niektórych czteroliterowych. Skrótowce pięcioliterowe i dłuższe, a także niektóre czteroliterowe, są podobnie jak w języku polskim wymawiane sylabicznie, np.:
AIDS – acquired immunodeficiency syndrome: pol. /ejds/, ang. /eɪdz/
NATO – North Atlantic Treaty Organization: pol. /nato/, ang. /neɪtəʊ/
laser – light amplification by stimulated emission of radiation: pol. /laser/, ang. /leɪzə/
radar – radio detection and ranging: pol. /radar/, ang. /reɪdə/.
Przykładem skrótowca w obydwu językach wymawianego literowo jest:
HTML – Hypertext Markup Language: pol. /ha-te-em-el/, ang. /eɪʧ-ti-em-ˈel/.
Odmiana skrótowców
Zarówno skrótowce głoskowe, jak i literowe, które kończą się samogłoską, pozostają w języku polskim nieodmienne (np. PKO, USA), natomiast te zakończone spółgłoską odmieniają się jak rzeczowniki (np. ZUS, ONZ). Jeśli skrótowiec się odmienia, końcówki zapisuje się z użyciem łącznika, np.: w HTML-u, z GUS-em. Wyjątkiem są skrótowce kończące się na T lub Ł: w miejscowniku poza pierwszą literą zapisuje się je małymi literami oraz pomija łącznik, np.: WAT – Wacie. Łącznik pomija się też, gdy skrótowiec kończy się małą literą: Polfa – Polfy.
Użycie apostrofu zamiast łącznika, np. DJ’a, jest niezgodne z polskimi przepisami ortograficznymi. Końcówkę należy zapisać małą literą i oddzielić ją od tematu za pomocą łącznika.
↑Stanisław Sierotwiński: Słownik terminów literackich. Wrocław, Łódź: Ossolineum, 1986, s. 20. ISBN 83-04-01914-0.
↑František Štraus: Príručný slovník literárnovedných termínov. Wyd. 2. Bratysława: Vydavateľstvo Spolku slovenských spisovateľov, 2005, s. 13. ISBN 80-8061-208-0. (słow.).