Szlak bursztynowy – szlak handlowy między europejskimi krajami basenu Morza Śródziemnego a ziemiami leżącymi na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego. W znaczeniu węższym jest to przebieg tras zorganizowanych wypraw po bursztyn, nasilonych od I w. n.e.
Historia
Początkowo bursztyn był przedmiotem wymiany handlowej, w której pośrednikami byli Celtowie. Pierwsze zorganizowane wyprawy z obszarów Europy południowej po elektron odbywały się w V w. p.n.e. Nie docierały one jednak do wybrzeży Bałtyku, a bursztyn kupowano od celtyckich pośredników.
Dopiero po podboju terenów nad środkowym Dunajem w I w. n.e. Rzymianie rozwinęli handel bursztynem na dużą skalę, organizując kilkoma drogami wyprawy z Panonii nad Bałtyk, szczególnie do Sambii (wyprawa rzymskiego ekwity po bursztyn wspomniana jest w Historii naturalnej Pliniusza Starszego). Szczytowy rozwój tego handlu przypada na III w., a od połowy IV w. wymiana stopniowo zamierała. Ostatnie znane poselstwo Estiów z darami do króla Ostrogotów Teodoryka w Rzymie odbyło się zgodnie z przekazem Kasjodora w 525 roku.
Głównym ośrodkiem handlu bursztynem na terenie imperium rzymskiego była Akwileja.
Przebieg szlaku
Dokładny przebieg szlaku nie został jednoznacznie określony. Uznaje się, że zaczynał się on w Akwilei nad Morzem Adriatyckim, jednym z rzymskich centrów rzemieślniczych (obecnie na liście UNESCO). Wiadomo, że szlak wiódł przez Kotlinę Kłodzką lub Bramę Morawską oraz przez Śląsk, Wielkopolskę oraz Kujawy (brodem przez Wisłę w Otłoczynie koło Torunia) prowadził nad Bałtyk.
Można przypuszczać, że główna nitka szlaku, poczynając od przełomu I i II w., biegła z Wiednia (Vindobony) przez Brno, Kłodzko, Wrocław (Budorigum), Kalisz (Calisia), Żnin (Setidava), Bydgoszcz (Askaukalis) i Świecie do Pruszcza Gdańskiego, będącego protoplastą dzisiejszego Gdańska.
Warianty przebiegu szlaku rekonstruowane są na podstawie wzmianek starożytnych pisarzy, ale głównie dzięki wynikom badań archeologicznych. Szlak znaczą znaleziska rzymskich monet, wyroby z brązu, ceramika rzymska (terra sigillata) i znaczne ilości bursztynu. Na szlaku leżał z pewnością dzisiejszy Wrocław. Na początku XX w. na terenie wrocławskiego osiedla Partynice znaleziono duże ilości bursztynu, tzw. bursztynowy depozyt z Partynic, pochodzący z I w. p.n.e., o łącznej wadze ok. 1,5 tony. Znajduje się on w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu.
Europejska Federacja Cyklistów wyznaczyła szlak rowerowy EuroVelo 9 o przebiegu pokrywającym się z Bursztynowym Szlakiem.
Zobacz też
- Autostrada Bursztynowa (autostrada A1 w Polsce)
Przypisy
- ↑ Jerzy Kolendo. Ziemie u południowo-wschodnich wybrzeży Bałtyku w źródłach antycznych. „Pruthenia”. IV, s. 20, 2009. Olsztyn: Towarzystwo Naukowe Pruthenia. ISSN 1897-0915.
- ↑ „Główne nasilenie tych przemarszów przypadło na drugą połowę V i pierwszą połowę VI w. n.e. Z pruskiej Sambii przybyło do króla Ostrogotów do Rzymu około roku 525 poselstwo z darami bursztynu, zapewne z nadzieją, że uda się nawiązać zerwane przez wędrówki ludów więzy handlowe z krajami basenu Morza Śródziemnego. Jednakże król Teodoryk odesłał poselstwo z uroczystym listem wysłanym z Rawenny do ludu Estów (Haestiis), wspominając tylko o wzajemnym darze, a nie o handlu. Tak samo na odrodzenie wymiany towarowej na próżno liczyli Sweowie (tj. Szwedzi), mający do zbycia kosztowne futra. W VI w. ustał wiele wieków trwający handel między krajami nadbałtyckimi i śródziemnomorskimi.” Kasiodor; Gerard Labuda. Historia Pomorza, tom 1, część 1, s. 304.
- ↑ Anna Sobecka, Artystyczne wcielenia bursztynu, Sławomir Fijałkowski (red.), Bursztyn bałtycki: natura, historia, kultura = Baltic amber: nature, history, culture, Gdańsk: Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników, 2023, s. 52-77, ISBN 978-83-948654-2-9 .
- ↑ Tadeusz Baranowski "Szlak bursztynowy", „Kalisia Nowa”, październik 2001, nr 10, www.info.kalisz.pl .
- ↑ Agnieszka Parkot. Rzymianie, pruszczanie i bursztyn. „Pomorskie - magazyn samorządu województwa pomorskiego”. 2 (marzec-kwiecień 2012).